انسان های دارای ساختار مغزی و ذهنی سالم  فیلترهای ذهنی دارند که از رسیدن اطلاعات نامربوط به سطح هوشیار ذهن جلوگیری می‌کنند و به تعبیری مواظب حد اطلاعات ورودی به ذهن هستند. یکی از این فیلترها بازداری نهفته یا latent inhibition نامیده می‌شود که عبارت است از ظرفیت متغیر مغز برای غربال کردن محرک‌هایی که قبلا طبق تجربه‌هایش آنها را بی‌ربط ارزیابی کرده است. این غربال با این هدف صورت می گیرد تا اضافه بار اطلاعاتی بر روی ذهن به وجود نیاید یا اصطلاحا ذهن Overload نکند تا بتواند تمرکز خود را بر روی محور اصلی تفکر حفظ نماید. اگرچه فرایند کاری این فیلتر کاملا به شکل ناخودآگاه صورت می گیرد اما مقدار فیلتری که هر شخص اعمال می‌کند با دیگری متفاوت است.

 به عنوان مثال وقتی یک انسان سالم برای اولین بار دستگیره درب را مشاهده می نماید و اندکی نسبت به آن کنجکاو می شد ذهن او  یک بار بر روی  طرز کار دستگیره درب تمرکز می کند و اطلاعات آن را به سطح هوشیار مغز می آورد و بعد از  درک ماهیت دستگیره (مثلا درب اتاق یا منزل) از این به بعد موقع بازکردن درب ها دوباره خودش را درگیر دستگیره های در نمی کند تا بفهمد آنها چی هستند و چه مکانیزمی دارند حتی اگر قدری متفاوت باشند(مثلا دستگیره درب کوپه قطار و یا توالت هواپیما). اما در انسان های دارای بازداری نهفته سطح پایین(Low latent inhibition-LLI) اطلاعات مرتبط با دستگیره های در  مکررا به سطح هوشیار مغز میرسد و میتواند به راحتی ذهن را مکررا درگیر نماید. در حقیقت در انسان های LLI فیلتر latent inhibition  در سطح پایین تری نسبت به انسان های معمولی کار می کند و این باعث می شود محرک های مختلف اطلاعات حجمیم تری را به سمت مغز ارسال کنند.

به عنوان مثالی دیگر، زمانی که شما در منزل مشغول استراحت هستید ذهن شما به طور خودآگاه اطلاعات صداهای تکراری و بی ربط مانند صدای تیک تیک ساعت های عقربه ای را که محرک های آن توسط گوش دریافت می شود را وارد چرخه پردازشی ذهن شما نمی کند و این باعث می شود که شما فارغ از صدای تیک تیک ساعت بتوانید استراحت کنید اما در انسان های LLI تک تک محرک های دریافتی از ورودی های مختلف بدن(شنوایی،دیداری،لامسه،چشایی،بویایی)با ضریب احتمالا بالاتری با کمترین فیلتر وارد چرخه پردازشی ذهن می شوند و ذهن و تفکر فرد LLI را به خود مشغول می کنند. البته این مثال های با این معنا نیست که اگر کسی برخی از این مصادیق را در خود مشاهده نمود این بدان معناست که فرد LLI است بلکه پارامترهای بسیار دیگری نیز دخیل هستند.

Low Latent Inhibition

 هر چقدر بازداری نهفته کمتر باشد، میزان استعداد به شیزوفرنی (روان پریشی) یا اختلالات روانی دیگر  بیشتر می‌شود. چرا که با کاهش بازداری نهفته، مقداری محرک‌هایی فیلتر نشده گه به خودآگاه می‌رسند بیشتر می‌شود و همین اطلاعات منجر به تفکرات و هذیان‌هایی می‌شوند.بازداری‌زدایی شناختی همچنین توضیح می‌دهد که چرا افراد بسیار خلاق نمی‌توانند بر فعالیت‌های روزمره تمرکز کنند، چرا که آنها مجبور می‌شوند بر دنیای درونی انباشته از اطلاعات خود به قیمت صرف‌نظر کردن از دنیای بیرونی یا حتی نیازهای شخصی خود مثلا بهداشت و نظافت تمرکز کنند.

 بازداری نهفته سطح پایین توأم با ضریب هوشی بالاست (بالای 130) که منجر به خلاقیت می‌شود. از این رو که هر شخص عجیب و غریب، خلاق نیست بلکه افراد خلاق باید ضریب هوشی و ظرفیت حافظه‌ای بالایی هم داشته باشند.بررسی مغز افراد خلاق با نواز مغزی یا EEG نشان داده است که آنها ضمن انجام کار، امواج آلفای کمتری دارند که می‌تواند مترادف با کاهش فعالیت قشری هوشیارانه و توجه غیرمتمرکز ارزیابی شود. این مسئله می‌تواند نشاندهنده تمرکز بیشتر این افراد بر دنیای درونی خودشان هم باشد.

عجیب و غریب بودن افراد دارای اختلالت ذهنی موجب شده است که در دهه اخیر  سوژه برخی از فیلم ها ،سریال ها و رمان ها افرادی باشند که به نوعی با برخی بیماری ها و اختلالات روانی درگیر هستند به عنوان مثال مایکل  اسکفیلد نقش اول سریال پرطرفدار فرار از زندان دارای اختلال ذهنی LLI بود ، در این سریال طبق سکانسی هم که در خود سریال به آن می پردازد به علت IQ  بالای مایکل این پدیده ذهنی از وی یک نابغه ساخته بود که البته خیال پردازی ها نویسنده نیز قدری بر این نبوغ افزوده بود. همین باعث می شد که مایکل توانایی هایی پیدا کند که خارج از توانایی های عمومی یک انسان باشد. البته از نقاط ضعف بسیار قابل توجه این سریال این بود که چالش ها و سختی های یک فرد LLI  را به هیچ وجه به تصویر نکشید که البته این رفتار از کاردگردان های فیلم ها و سریال های تلویزیونی نیز دور از انتظار نیست.

مایکل اسکوفیلد


اکثریت LLI  ها  تا مدت زیادی از این قضیه اطلاع ندارند که دارند بر خلاف انسانهای عادی ذهنشان رفتار می کند. معمولا افراد معولی به تمسخر تفکرات و شیوه رفتاری LLI   می پردازند.از طرفی نمی تواند ببیند که LLI    ها انقدر خودشان را مهم می دانند چرا که خود مهم بینی و قائل شدن اهداف قابل توجه و ارزش بالا یکی از ویژگی ها عموم LLI ها است.LLI   ها ممکن است نتواند اندیشه دیگران که LLI    نیستند را تحمل کنند چون نگاه سطحی انسان های غیر LLI به مسائل و پدیده های مختلف زندگی  به نظر LLI  ها  بسیار احمقانه میرسد. به طور کل می توان گفت اگر یک LLI به واسطه هوش و حافظه بالا بتواند  توان پردازشی مغزش را کنترل کند و آن را هدایت نماید آنگاه پدیده ذهنی LLI یک موهبت بی بدیل است. بدون IQ بالا  عموما این افراد به دلیل قرار گرفتن در معرض طوفانها و سونای های محرک ها و داده ها دچار اختلالات مختلف روانی نظیر schizophrenia  یا psychosis می شوند. البته قابل توجه است که چنانچه حتی یک LLI با IQ بالا به دلیل موقعیت ها و شرایط مختلف نتواند ذهن خود را کنترل کند تا زمان بازپسگیری قدرت کنترل خود به صورت موقتی دچار اختلالات مختلف روانی از جمله افسردگی می شود. عموما این افراد در جامع همگرا عمل نمی کنند و به دلیل این واگرایی از ابراز مشکلات خود که قطعا مشکلاتی خاص در جوامع است خودداری می کنند و این خود دلیل دیگری بر انزوا طلبی آنها می شود که سرانجام چندان مثبتی ندارد .اما وقتی این افراد به شناخت کاملی از خود نسبت به پدیده LLI برسند و LLI های دیگری را پیدا کنند  زندگی برایشان بسیار بسیار راحت تر می شود.

در ذیل به بر برخی از ویژگی های LLIها اشاره می کنم که البته در آینده به تفصیل در مورد هر یک مقالاتی را در وبنوشت منتشر می کنم.

  • پدیده  lli و نبوغ
    • بر اساس نظر متخصصین و روانپزشکان در صورتی که فرد LLIدارای IQبالا  باشد  و بتواند یادبگیرد که محرک های ذهنیش را کنترل و مدیریت کند باعث میشود تا نه تنها این حجم عظیم اطلاعات را پردازش کنند بلکه ویژگی های نظیر خلاقیت بالا،تحلیل بالا،توانایی بالا در حلال مسائل و غیره را  به عنوان یک نبوغ فردی پیدا کند .این گونه افراد به علت همین خلاقیت عموما در شاخه هایی از هنر نیز توانایی هایی خاص دارند که در صورت شکوفایی می تواند مورد توجه قرار گیرد.IQ بالا در یک فرد LLI  باعث می شود که بتواند علاوه بر پردازش این اطلاعات، از این محرک ها در جهت رسیدن به هدف هایشان یا وقف یافتن با محیط  استفاده ابزاری کنند.
  • LLI ها و توجه به جزئیات
    •  LLI بسیار دقیق هستند و حتی کوچکترین جزئیاتی که ذهن افراد دیگر آنها را بی اهمیت قلمداد می کند و اصولا به سطح هوشیار مغز  نمی رسند از نگاه یک LLI  مهم است چرا که عدم فیلتر جزئیات توسط فیلتر بازدارنده مخفی موجب می شود جزئیات بیشتری به سطح خوداگاه ذهن یک فرد LLI  برسد.انها بعداز دیدن جزینات  به عنوان محرک آن ها را به سطح هشیار ذهنشان می آورند و شروع به تفسیر آن می کنند مثلا وقتی دوست شما یک عینک به چشمش زده ،غالبا انسان معمولی متوجه نمی شود که طرف عینکش را عوض کرده است اما فرد LLI  نه تنها متوجه تغییر عینک می شود بلکه حدس های دیگری نیز در کمترین زمان  می زند.مانند اینکه  احتمالا این فرد عینک جدید را خریده است پس  احتمالا حقوقش را هم گرفته و... این زنجیره پردازش ها به شکل پیوسته ای می تواند امتداد پیدا کند. به عنوان مثال یک خاطره از خودم برای شما تعریف می کنم .
  • Lli ها و تولید زنجیره پردازشی در ذهن
    • همانطور که در مورد بالا نیز اشاره شد تولید زنجیره پردازشی در انسان های LLI  یک امر عمومی است.آنها با پردازش حجم بسیار زیادی از اطلاعات ورودی و استفاده از حافظه خود سعی در یافتن الگو ها مختلف در پدیده ها هستند تا توجیه مناسبی از آنها را در ذهن خود ارائه کنند. به عنوان مثالا در یکی از کلاس های دروه ارشد نشسته بودیم  که  با ورود  استاد  ناخودآگاه متوجه شدم که عینک استاد تغییر کرده است بلافاصله به او  گفتم: « استاد عینک جدید مبارک باشد» ، استاد در پاسخ گفت: «عینک همسرم است!عینک خودم شکست عینک او را برداشتم»به او گفتم «چه تفاهمی!!!»اینجا بود که استاد پرسید «چه ربطی به تفاهم دارد؟!»
    • اگرچه استاد در آن زمان اندک ربط میان عینک زدنش و تفاهم را نفهمید اما ذهن یک انسان LLI در کمتراز میلی ثانیه به طور ناخودآگاه پردازش می کند که وقتی عینک مال خانمش بود  پس نمره چشم هر دو تقریبا مشابه است ی پس از لحاظ زن و شوهری چه تفاهمی دارند!!! البته این یک نمونه ساده از تولید زنجیره پردازشی و علت و معلولی میان پدیده های دریافتی در یک ذهن LLI است.یک فرد LLI  قادر است در تولید زنجیره پردازشی حتی از مسائل و پدیده هایی که از نگاه دیگران کاملا بی ربط هستند استفاده کند و با کنار هم قرار دادن پدیده های بی ربط ،ارتبطاطی مرتبط با موضوع را پیدا کند.
  • پرسشگری مکرر ذهن یک LLI
    • ذهن افراد LLI همیشه درگیر  «سلسله ای از  چرا ها»است. وی مدام در برخورد با هر پدیده ای از خود می پرسد «چرا؟چرا؟چرا چرا؟... ».دلیل این رفتار در افراد LLI به این برمی گردد که  آنها به دنبال ریشه همه مسائل هستند و عموما در محافل یا در کلاس های درس حتی سوالاتی می پرسند که از نظر دیگران بسیار بدیهی و شاید پیش پا افتاده است و یا سوالاتی را می پرسند که بسیار عمیق و خارج از ظرفیت کلاس است.آنها به طور خودکار در ذهنشان سوال ایجاد می کنند و سعی می کنند به آنها پاسخ دهند. البته میان این قضیه و قضیه  تولید زنجیره پردازشی در ذهن یک LLI رابطه ای قابل تصور است.

 

 

منابع :

 

[1]The Link Between Creativity and Eccentricity, Margarita Tartakovsky,http://psychcentral.com/blog/archives/2011/05/21/the-link-between-creativity-and-eccentricity/(access date:8/29/2015)

[2]What is Low Latent Inhibition,Dale Webb,http://www.lowlatentinhibition.org/what-is-lli/(access date:12/30/2013)

[3]تجربیات شخصی خودم